prof. dr. B.J. Biemond

Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van thalassemie

SAMENVATTING

Recentelijk is de Nederlandse richtlijn voor diagnostiek en behandeling van thalassemie verschenen. Deze richtlijn is beschikbaar op de website van de Nederlandse Vereniging voor Hematologie. In dit overzichtsartikel wordt een beknopte samenvatting gegeven van de gepubliceerde richtlijn en wordt bij enkele onderwerpen aanvullende uitleg gegeven.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2024;21:48–55)

Profylactische trombocytentransfusie voor centralelijnplaatsing

SAMENVATTING

Transfusierichtlijnen neigen naar steeds restrictievere transfusiegrenzen, ook voor profylactische trombocytentransfusie bij centralelijnplaatsing. Deze adviezen zijn gebaseerd op de resultaten van vooral retrospectieve cohortstudies. De PACER-studie laat zien dat het weglaten van profylactische trombocytentransfusie voorafgaand aan centralelijnplaatsing bij intensivecare- en hematologiepatiënten met een trombocytengetal tussen 10 en 50 × 10⁹/l tot meer bloedingscomplicaties leidt, maar ook tot een significante kostenbesparing. Het bloedingsrisico was het hoogst bij getunnelde lijnen, bij patiënten op de hematologieafdeling en bij patiënten met een trombocytengetal tussen 10 en 20 × 10⁹/l. Behalve het risico op bloedingen moeten echter ook de kosten en schaarste van bloedproducten worden meegewogen in toekomstige adviezen. Op basis van deze resultaten lijkt een profylactische trombocytentransfusie vóór het plaatsen van een centrale lijn geïndiceerd bij hematologiepatiënten met een trombocytengetal onder 30 tot 40 × 10⁹/l en kan worden overwogen deze achterwege te laten bij intensivecarepatiënten. Verder moet heroverwogen worden wat de waarde is van een getunnelde lijn bij ernstig trombopene patiënten. Naast centralelijnplaatsing is ook behoefte aan gerandomiseerd onderzoek naar het nut van profylactische trombocytentransfusie voor andere invasieve ingrepen.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2024;21:18–22)

Vertraagde hemolytische transfusiereactie bij sikkelcelpatiënten

SAMENVATTING

Een vertraagde hemolytische transfusiereactie (VHTR) is een ernstige transfusiereactie die potentieel fataal kan zijn. Het is een zeldzame complicatie die wordt veroorzaakt door eerder gevormde alloantistoffen, waarvan de vorming opnieuw wordt getriggerd door de transfusie. Vaak is ook sprake van (bij)vorming van autoantistoffen. Regelmatig treedt complementactivatie op, hetgeen extra- en intravasculaire hemolyse induceert van zowel de getransfundeerde als de eigen rode bloedcellen. Indien er ook afbraak is van eigen rode bloedcellen spreekt men van hyperhemolyse; hierbij is het hemoglobine (Hb)-gehalte na transfusie lager dan het pre-transfusiegehalte. Deze zeldzame complicatie van allo-immunisatie treedt vaker op bij sikkelcelpatiënten door hun relatief frequente blootstelling aan transfusies in combinatie met de door hun ziekte veroorzaakte verhoogde inflammatoire staat. Het herkennen van een VHTR is lastig bij patiënten met sikkelcelziekte, omdat VHTR zich ook kan presenteren met pijn en dyspneu dat ten onrechte kan worden gediagnosticeerd als een vaso-occlusieve crisis (VOC) of een ‘acute chest’-syndroom. Het tijdig herkennen van een VHTR is essentieel, omdat de behandeling sterk verschilt van die van een VOC en/of ‘acute chest’-syndroom. De belangrijkste pijlers in de behandeling zijn optimalisatie van de erytropoëse en onderdrukking van het immuunsysteem met prednison en immuunglobulines. Daarnaast is eculizumab als remmer van het complementsysteem in ‘case reports’ beschreven als effectief bij hyperhemolyse. De toediening van erytrocytenconcentraat dient te worden vermeden, tenzij sprake is van levensbedreigende anemie met aanwijzingen voor orgaanischemie.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2022;19:141–7)

Curatie voor volwassen patiënten met sikkelcelziekte: allogene stamceltransplantatie met een HLA-identieke of haplo-identieke verwante donor

SAMENVATTING

Recentelijk is allogene stamceltransplantatie voor volwassen sikkelcelpatiënten met een beschikbare HLA-identieke of haplo-identieke verwante donor geïmplementeerd in het transplantatieprogramma van het Amsterdam UMC. In deze bijdrage geven wij een overzicht van de indicaties, conditioneringsschema’s en het behandeltraject van zowel HLA-identieke als haplo-identieke allogene stamcel beenmergtransplantatie bij volwassen sikkelcelpatiënten. De uitkomsten van deze transplantaties en hun effect op immuniteit, orgaanfuncties en kwaliteit van leven worden in het Amsterdam UMC onderzocht in het kader van meerdere wetenschappelijke onderzoeken.

Een zwangere met TMA: verworven of congenitale TTP?

SAMENVATTING

Trombotische trombocytopenische purpura (TTP) is een acute, levensbedreigende aandoening die wordt veroorzaakt door verworven of congenitale ADAMTS13-deficiëntie. Eerste episoden van de aandoening treffen vaak jonge vrouwen in de vruchtbare leeftijd, waarbij zwangerschap een bekende uitlokkende factor is. Zwangerschaps-gerelateerde TTP wordt relatief vaak verklaard met de eerste presentatie van een congenitale variant (12–25%). Bij de diagnose TTP, bewezen door verlaagde ADAMTS13-activiteit (<10%), moet onderzoek naar antistoffen worden ingezet. Bij ontbreken van deze antistoffen dient, zeker bij een eerste presentatie in de zwangerschap, verder onderzoek naar een congenitale vorm van TTP te worden gedaan, aangezien deze diagnose belangrijke consequenties heeft voor de verdere behandeling.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2021;18:233-7)

Pyruvaatkinase-activatie door mitapivat (AG-348) bij sikkelcelziekte: de ESTIMATE-studie

SAMENVATTING

Sikkelcelziekte is een ernstige, erfelijke hemoglobinopathie die gepaard gaat met anemie, pijnlijke vaso-occlusieve crisen en orgaanschade. De ESTIMATE-studie is een fase 2-studie met als doel de veiligheid en werkzaamheid van mitapivat bij patiënten met sikkelcelziekte te onderzoeken. Mitapivat activeert en stabiliseert pyruvaatkinase, een enzym betrokken bij het metabolisme van erytrocyten waardoor de intracellulaire hoeveelheid ATP verhoogt en de hoeveelheid 2–3-DPG verlaagt, hetgeen resulteert in een verhoogde zuurstofaffiniteit. Recentelijk zijn de resultaten van de eerste fase 2-studie bij patiënten met pyruvaatkinasedeficiëntie gepubliceerd, waarin mitapivat een goed veiligheidsprofiel had en hemoglobine bij de helft van de patiënten met meer dan 0,6 mmol/l steeg. Ongepubliceerde resultaten (manuscript in voorbereiding) suggereren dat mitapivat het cellulaire metabolisme verbetert en het sikkelen vermindert.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2020;17:310-2)

Nieuwe behandelmogelijkheden bij sikkelcelziekte

SAMENVATTING

Sikkelcelziekte kenmerkt zich door chronische hemolytische anemie en recidiverende vaso-occlusie met als gevolg ischemie, inflammatoire respons en hevige pijn. De ziekte leidt tot veel morbiditeit, orgaanschade en een sterk verminderde levensverwachting. In de laatste jaren zijn grote vorderingen gemaakt met de ontwikkeling van nieuwe behandelingen die zich op verschillende aspecten van de ziekte richten, waaronder verhoogde adhesie van erytrocyten en leukocyten aan het endotheel, chronische intravasale hemolyse met daaraan gerelateerde chronische anemie, inflammatie en endotheelactivatie, en oxidatieve stress. Naar verwachting zullen enkele van deze medicamenteuze behandelmogelijkheden op korte termijn beschikbaar komen in de klinische praktijk. Daarnaast is grote vooruitgang geboekt in de mogelijkheid om nu ook volwassen patiënten met sikkelcelziekte te genezen door middel van allogene stamceltransplantatie. Ten slotte worden sinds de rapportage van een succesvolle toepassing van gentherapie bij een jonge patiënt met sikkelcelziekte in maart 2017 grote vorderingen gemaakt met verdere therapeutische toepassing van gentherapie bij sikkelcelziekte. In dit overzichtsartikel wordt een samenvatting gegeven van deze ontwikkelingen.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2020;17:154–9)