Er komt mogelijk begin 2024 een einde aan de ongelijke behandeling van bloeddonoren. Tot voor kort waren mannen die seks hebben met andere mannen (MSM) niet welkom als bloeddonor, ongeacht hun seksueel gedrag. Maar bloedbank Sanquin wil dat voortaan alle bloeddonors een identieke vragenlijst over seksueel risicogedrag krijgen, en heeft een voorstel daarover bij minister Ernst Kuipers van VWS gedaan. Dankzij deze universele beoordeling van seksueel risicogedrag komt een einde aan het donorkeuringsbeleid dat mannen die seksueel contact hebben gehad met een andere man feitelijk buitensloot en discrimineerde.
Bij de keuring voor bloeddonatie zal in de nieuwe situatie worden gevraagd naar seksueel gedrag met een risico op bloedoverdraagbare infecties, zoals bijvoorbeeld hepatitis. Het gedrag bepaalt dan of iemand kan doneren, niet met wie hij of zij seks heeft gehad. Sanquin doet dit voorstel op basis van wetenschappelijk onderzoek dat concrete handvatten geeft om deze wijziging in te voeren.
Sanquin wil de universele vragenlijst zo snel mogelijk invoeren. Zover is het echter nog niet. Sanquin Bloedbank werkt hierin nauw samen met Prothya Biosolutions Netherlands BV, die plasmageneesmiddelen produceert uit het ingezamelde plasma. En dat betekent dat ook de Europese medicijnwaakhond EMA zich over de kwestie moet buigen. Vanwege de nieuwe universele beoordeling van seksueel risicogedrag zal Prothya het registratiedossier bij de European Medicines Agency (EMA) moeten aanpassen. Pas na goedkeuring door de EMA kan de gelijke behandeling van alle bloeddonors worden ingevoerd.
Tegelijkertijd zal Sanquin ook de eigen processen en systemen moeten aanpassen. Ook zal er een uitgebreide training komen voor alle medewerkers van de Bloedbank. Een datum kan daarom nog niet met zekerheid worden vastgesteld, maar gehoopt wordt dat de nieuwe situatie vanaf het eerste kwartaal van 2024 in kan gaan.
Met de nieuwe vragenlijst komt een eind aan een proces van onderzoek en maatschappelijke discussie dat 25 jaar heeft geduurd. Er wordt al heel lang bij Sanquin aangedrongen op afschaffing van de aparte behandeling van MSM, die door onder meer de LGBTQI+-belangenorganisatie COC als kwetsend en discriminerend wordt gezien.
Daphne Thijssen-Timmer, directeur van de Bloedbank: “De Bloedbank hoorde de wens vanuit het publiek en de politiek dat een aparte behandeling voor MSM zo snel mogelijk afgeschaft moest worden. Daar zijn we al die jaren voorstander van geweest, maar het belang van de patiënt hebben we steeds voorop gesteld. Want bloedtransfusies moeten veilig zijn voor patiënten. Daarom hebben we in stappen steeds verder gewerkt aan het verruimen van het donorselectiebeleid voor MSM. In dat proces werden wij ook gesteund door de minister van VWS. Bij elke stap hebben we, wetenschappelijk en praktisch, onderzocht hoe meer MSM konden doneren terwijl bloedproducten even veilig zouden blijven. En na elke genomen stap hebben we geëvalueerd of dat ook zo was. Steeds met goed resultaat. Er is ongelooflijk veel werk verzet om steeds meer MSM toe te laten en de veiligheid voor patiënten te borgen. Het is nu tijd voor de laatste stap: een gelijke behandeling van alle donors.”
Bij het COC wordt verheugd gereageerd op het besluit. “Niet de vraag met wie je seks hebt maar of je risicovolle seks hebt wordt bepalend voor de vraag of je bloed mag doneren. Dat is precies wat wij dat al die jaren hebben bepleit,” reageert COC-voorzitter Astrid Oosenbrug. “We zijn gelukkig met dit besluit, homo- en bi+ mannen worden straks niet meer gediscrimineerd als ze een ander willen helpen door bloed te doneren. Dat is beslist een doorbraak.”
Met de invoering van het nieuwe beleid loopt Nederland niet voorop. Landen als Frankrijk en Canada voeren al soortgelijk beleid, waarbij bevolkingsgroepen niet als geheel worden buitengesloten van bloeddonatie. Tot 2015 waren homo- en biseksuele mannen per definitie niet welkom als bloeddonor op grond van hun geaardheid. In 2015 werd die levenslange uitsluiting vervangen door uitsluiting tot 12 maanden na het laatste seksuele contact. In 2019 werd die termijn bekort tot 4 maanden. In beide gevallen was de beleidswijziging nauwelijks van praktisch belang voor seksueel actieve MSM. Een volgende aanpassing kwam 1 september 2021: vanaf toen mochten MSM in een monogame relatie bloed doneren; die eis gold echter niet voor heteroseksuele mensen, wat door het COC nog altijd als discriminatoir werd ervaren.
Bronnen
