Het Jaap Steenbergen Stipendium, genoemd naar een van de eerste hematologen werkzaam in Nederland, wordt jaarlijks door de NVvH toegekend aan een jonge onderzoeker die het beste hematologische proefschrift heeft geschreven. Dit jaar werden acht genomineerde proefschriften beoordeeld die in het voorafgaande jaar waren verdedigd. De selectiecommissie, bestaande uit prof. dr. Frank Leebeek, prof. dr. Erik Beckers, dr. Stijn Halkes en dr. Nicolette van der Sande (namens de JNVvH), beoordeelde de proefschriften op basis van kwaliteit, originaliteit, de onderlinge samenhang van de hoofstukken en het huidige en toekomstige belang voor het veld.
Gezien de hoge kwaliteit van de ingezonden proefschriften en de gelijke beoordeling van de twee hoogst scorende proefschriften, is de commissie van oordeel dat het Stipendium dit jaar wordt toegekend aan twee kandidaten, te weten Aysegül Erdem en Ferdows Atiq.
Dr. Aysegül Erdem, opgeleid in Turkije (BSc) en Nijmegen (MSc), promoveerde op 21 maart 2022 aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar zij onderzoek verrichtte op de afdeling Hematologie van het UMC Groningen. Zij werd begeleid door prof. dr. Jan Jacob Schuringa en prof. dr. Gerwin Huls. De titel van haar proefschrift is ‘Uncovering metabolic profiles in acute myeloid leukemia – From metabolic drivers to metabolic adaptations’.
Erdem heeft gewerkt bij een Europees gesubsidieerd Marie Sklodowska-Curie International Training Network (ITN) getiteld HaemMetabolome. Het onderzoek had tot doel om meer inzicht te krijgen in metabole veranderingen in hematologische maligniteiten. Het project van Erdem betrof een nauwe samenwerking tussen de afdeling Hematologie van het UMCG en het ‘Integrative Systems Biology, Metabolomics and Cancer’-laboratorium in Barcelona, Spanje. Erdem zal op basis van haar proefschrift ook een academische doctorsgraad verkrijgen aan de Universiteit van Barcelona. Een van de uitkomsten van haar onderzoek is dat er een sterke metabole heterogeniteit in CD34+ stam/progenitor-cellen van AML-patiënten bestaat, veroorzaakt door een verschil in expressie van PDK1. Een ander deel van haar onderzoek richtte zich op de metabole effecten van mutaties in het FLT3-gen, zogenoemde ‘FLT3 internal tandem duplications’ (FLT3-ITD’s). Zij ontdekte dat deze zorgen voor een verhoogde expressie van complex II-eiwitten van de ‘electron transport chain’, hetgeen leidt tot een verhoogde mitochondriële activiteit. Beide onderzoeken zijn gepubliceerd in Nature Communications.
Deze nieuwe inzichten verkregen uit de studies van Erdem kunnen mogelijk leiden tot nieuwe behandelmethoden van AML. De commissie was van mening dat haar onderzoek origineel, innovatief en zeer gedegen is uitgevoerd. Hoewel de impact voor de zorg van patiënten met hematologische aandoeningen nog onbekend is, geeft dit fundamenteel onderzoek veel nieuwe inzichten die de behandeling van AML in de toekomst kan veranderen. Momenteel is Erdem als postdoctorale fellow werkzaam in het Duve Instituut in Brussel.
Dr. Ferdows Atiq, opgeleid tot arts aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam, promoveerde op 16 maart 2022 aan het Erasmus MC/Erasmus Universiteit Rotterdam op het proefschrift getiteld ‘Von Willebrand disease: new insights in genotype, laboratory and clinical phenotype’ onder begeleiding van dr. Marieke Kruip, internist-hematoloog (copromotor) en prof. dr. Frank Leebeek als promotor.
Atiqs onderzoek richtte zich op de ziekte van Von Willebrand, de meest voorkomende erfelijke bloedingsziekte. Belangrijke resultaten van zijn studies zijn de uitgebreide genetische typering van een groot cohort van Nederlandse patiënten met ziekte van Von Willebrand, het belang van genotypering als determinant van bloedingsen laboratoriumfenotype en van de werkzaamheid van behandeling met DDAVP. Ook heeft hij aangetoond dat de tijd tussen de eerste bloedingssymptomen en het stellen van de diagnose Von Willebrand-ziekte ruim zes jaar langer is bij vrouwen dan bij mannen. Dit vraagt om meer aandacht en bewustzijn voor bloedingsziekten bij vrouwen. Inmiddels heeft Atiq over zijn promotieonderzoek 18 artikelen in internationale wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd. Ook heeft hij van de resultaten van de studie een kort verslag gemaakt in lekentaal voor de patiënten die aan de studie hebben meegedaan. Tijdens zijn PhD-studies heeft hij tevens een ‘Master of Science in Clinical Research’ afgerond (cum laude).
De commissie vond het proefschrift van Atiq veelomvattend en degelijk uitgevoerd. Daarbij was er een sterke samenhang tussen de verschillende hoofdstukken en hebben de uitkomsten een belangrijke impact voor de dagelijkse hematologische praktijk. Atiq is inmiddels gestart met zijn opleiding tot internist en heeft de ambitie om hematoloog te worden. Hij heeft zijn opleiding onderbroken om twee jaar als postdoctorale fellow fundamenteel/ translationeel onderzoek te verrichten in het laboratorium van prof. James O’Donnell van de ‘RCSI University of Medicine and Health Sciences’ in Dublin, Ierland.
Op 27 januari 2023 kregen Erdem en Atiq tijdens het Dutch Hematology Congress het Jaap Steenbergen Stipendium, bestaande uit een oorkonde en geldprijs van € 5.000,- uitgereikt.
